Rahim sarkması yada bizim tıbbi literatürde kullandığımız Pelvik organ sarkması, bağ dokusu veya kas güçsüzlüğü nedeniyle kalça kemiği içindeki organların vajinaya inmesidir. Pelvik organ sarkması vajene inen bölgeye göre 3 alt kategoriye ayrılır.
Sarkma tek bölgeden veya birkaç bölgeden birlikte olabilir. Rahim sarkmasının bir çok sebebi olmasına rağmen, gebelik ve vajinal doğum en önemli sebebi oluşturmaktadır. Vajinal doğum doğrudan kalça kemiği altını kapatan pelvik taban kası ve bağ dokusu hasarına yol açabilir.
Bu yazıda rahim sarkması nedir? sıklığı nedir? rahim sarkması belirtileri, muayenesi nasıl yapılır? tedavisi ve rahim sarkması ameliyatı gibi sorularınızın cevaplarını bulabilirsiniz.
Rahim sarkması, rahmin doğal anatomik konumundan vajinal kanala, kızlık zarına veya vajinanın dışına doğru fıtıklaşmasıdır. Bunun nedeni, çevresindeki destek yapılarının zayıflamasıdır.
Normal durumunda rahim, pelvik organların tepe bölgesinde yer alır. rahim ve vajina, uterosakral ve kardinal bağlar yoluyla sakrum adı verilen kuyruk sokumunu oluşturan kemiğe ve yan duvarda kalça kemiğine asılır. Bu bağların zayıflaması rahmin vajinadan dışarı sarkmasına sebep olur.
Rahim sarkması doğası gereği yaşamı tehdit etmese de cinsel işlev bozukluğuna, idrar ve dışkı kaçırmaya ve daha düşük yaşam kalitesine yol açabilir.
Rahim sarkması oranlarını genel olarak mesane ve barsak sarkmalarından ayrı hesaplamak zordur. Genel olarak pelvik organ sarkması oranı 20-39 yaş arası kadınların % 9.7'sini ve 80 yaş üstü kadınlarda % 49.7 oranındadır. İleri yaştaki kadınların yaklaşık % 50'sinde rahim, mesane yada barsak sarkması beklenebilir. Rahim sarkması oranı ise % 7 civarındadır.
Rahim sarkması belirtileri şunlardır;
Belirtiler yavaş yavaş ortaya çıkar ve sarkma ilerledikçe zamanla kötüleşebilir. Şikayetlerin sayısı ve derecesinin, sarkmanın şiddetinin kötüleşmesi ile arttığı gösterilmiştir. Ancak, hastaların yaşadığı spesifik şikayetler sarkma evresi ile orantılı bir ilişki göstermez ve çoğu hasta rahim sarkmasının erken evrelerinde tamamen belirtisizdir.
Hastalar tarafından bildirilen şikayetlere ek olarak, jinekolojik muayenede sarkmış bölgenin doğrudan görülmesi rahim sarkması tanısı için çok önemlidir. Hasta dinlenirken ve valsalva manevrası sırasında ıkınırken jinekolojik muayene yapılmalıdır. Kızlık zarı veya vajen ağzı olan intraoitusa göre sarkma derecesi evrelenir. Evrelemede POP-Q evreleme yöntemi kullanılır.
Rahim sarkması teşhisi en sık olarak hastayla hastalık öyküsü ve fizik muayene ile konur. Diğer olası tanılar arasında üretral prolapsus, sistosel, enterosel, rektosel, apse ve jinekolojik kaynaklı kitleler sayılabilir.
Rahim sarkması tanısına yardımcı olan bir laboratuvar tetkiki yoktur. Rahim sarkması teşhisi için temel yöntem jinekolojik muayene bulguları ile birlikte hasta tarafından verilen öyküdür. Bununla birlikte sarkmış bölge bilgisayarlı tomografi ve MRI gibi çoklu görüntüleme yöntemlerinde görülebilir ve bu yöntemler tanıyı doğrulamaya yardımcı olabilir. Ultrasonda ise net görülmez.
Pelvik organ sarkmasının sınıflandırılmasında kullanılan birçok evreleme sistemi vardır. Bununla birlikte en iyi sistemin hangisi olduğu konusunda görüş birliği yoktur.
Pelvik Organ Sarkma Derecelendirme (POP-Q) sistemi 2002'de oluşturulmuştur. Kızlık zarından vajen doğru olan ölçümler negatif sayılarla ve kızlık zarından vajen dışına doğru olan ölçümler pozitif sayılarla ifade edilir ve kızlık zarının referans noktası olarak kullanıldığında, sarkmış organın en aşağıdaki kısmı hesaba katılır ve kızlık zar yakını 0 referans noktası olarak verilir.
Hasta valsalva manevrası yapıp ıkınırken ölçümler alınır. POP Q evrelemesi kısaca aşağıdaki tabloda görülebilir.
Rahim sarkmasının tedavisi, büyük ölçüde hastanın şikayetlerinin derecesine bağlıdır. Konservatif tedaviler arasında erken evrelerde pelvik taban kas eğitimi ve vajinal pesserler bulunur. İleri evrelerin tedavisi için de birçok cerrahi seçenek vardır.
Rahim sarkmasının doğru teşhisi ve yönetimi, hastanın yaşam kalitesini büyük ölçüde etkileyebilir ve uzun vadeli fiziksel ve zihinsel sağlığın korunmasını sağlar. Kadın doğum uzmanları rahim sarkması olan hastalara kapsamlı bir şekilde danışmanlık yapmalıdır, böylece bilinçli kararlar verebilir ve kendileri için doğru olan tedaviyi seçebilirler.
Pelvik taban kas eğitimi tipik olarak hastalara bir fizyoterapist ile birlikte öğretilir. Hastalar tarafından semptomlarda iyileşmenin yanı sıra, POP-Q evrelemesinde de iyileşme gösterilmiştir.
Vajinal pesserler, sarkmış pelvik organlara destek sağlamak için vajinaya yerleştirilen sıklıkla silikondan yapılmış cihazlardır. Pelvik organ sarkması olan vakalarının % 84'ünde vajinal pesserin başarılı bir çözüm olduğu bulunmuştur. Vakaların %31 inde hafif yan etkiler gözlenmiştir.
Peserler pelvik organların fıtıklaşmasını kesin olarak düzeltmese de şikayetleri azaltabilir ve sarkmanın ilerlemesini önleyebilir. Hastalar için uygun ölçüde olan pesser birkaç tane denemeden sonra bulunabilir. Bir pesser takılırken hastanın bağırsakları ve mesanesi boş olmalıdır.
Muayene eden kişi, tek parmağını pesser ve vajina duvarları arasında gezdirebilmelidir. Hasta pesseri kaydırmadan rahatça yürüyebilmeli, eğilebilmeli ve idrara çıkabilmelidir. Pesser yerleştirmenin komplikasyonları arasında vajinal iritasyon ülserasyon, akıntı, ağrı, kanama ve koku bulunur.
Vajinal mukozanın tahriş olmasına ve hastaları enfeksiyona yatkın hale getirmesine neden olabileceğinden, peserin vajinanın duvarlarına sürtünmemesini sağlamak için düzenli olarak pesser uyum değerlendirmesi yapılmalıdır.
Nadir komplikasyonlar, fistül, barsak tıkanması ve idrar yolu tıkanması neden olan pesserin mesane veya rektuma hareketini içerir. Demanslı veya takip yetersizliği olan hastalar, komplikasyonları önlemek için hijyen şartlarına yeterince dikkat etmez ve pesser pozisyonunu düzenli olarak kontrol ettirmezse çok sıkıntılı durumlar ortaya çıkabilir. Bu grup hastalar pesser için uygun adaylar değildir.
Cerrahi tedavi kararı, hastayla gelecekteki vajinal ilişki arzusu, vücut imajı üzerindeki etkiler, alternatif tedaviler ve olası komplikasyonlar hakkında ayrıntılı bir tartışmadan sonra verilmelidir.
Rahim alınması (histerektomi) rahim sarkmasının tedavisi olarak vajinal veya transabdominal yaklaşımla yapılabilir. Vajinal yaklaşımların daha az invazif olduğu ve pelvik taban kusurlarını tamir etme fırsatı verdiği görülmüştür. Diğer pelvik organların sarkma riskini azaltmak için aynı anda ek cerrahi işlemler gerçekleştirilebilir.
İleri yaştaki hastalarımıza rahmin vajinal yoldan asılması ameliyatı olan sakrospinöz fiksasyon yada rahmin vajinal yoldan alınması (vajinal histerektomi-VAH) ameliyatı uyguluyoruz.
Gelecekte doğurganlığını sürdürmek isteyen ve rahimlerini korumak isteyen hastalara uygulanabilir. Rahim korunursa üreme korunur ve menapoza doğal bir geçiş sağlanır. Rahim koruyucu cerrahi tedavilere giren hastalar, jinekolojik kanserler açısından sürekli takip gerektirir; bu nedenle rahim ve servikal (rahim ağzı) patoloji öyküsü olan hastalarda rahmin korunması uygun değildir. Laparoskopik Histeropeksi (rahmin asılması),sarkma onarımı ile birlikte rahmin alınmasına kıyasla daha az kan kaybı, daha kısa operasyon süresi ve daha hızlı iyileşme sağlar.
Yapılan jinekolojik değerlendirme sonrası genç yaş grubundaki hastalara laparoskopik sakrokolpopeksi yani kapalı rahim askı ameliyatı uygulanmaktadır.
Vajina kanalını tamamen tıkamak ve pelvik organların geri kalanına kas desteği sağlamak için vajina duvarlarının birbirine dikilmesini içeren tıkayıcı, invazif olmayan bir cerrahi seçenektir. Bu prosedür, ileride vajinal ilişki istemeyen rahim alınması ameliyatı (histerektomi) geçirmiş hastalar için idealdir.
Rahim askı ameliyatı komplikasyonları tecrübeli cerrahi ekiplerin elinde çok az görülür.
Apikal bölmenin prolapsusuna izin veren pelvik taban bağlantılarının zayıflığı, ek olarak, bir sistosel, rektosel ve / veya enterosel ile sonuçlanan ön ve arka bölmelerin sarkmasına izin verebilir. Rahim sarkmasına eşlik eden bu durumlar sıklıkla idrar tutamama, dışkı tutamama ve uzun süreli hastalık ile sonuçlanabilir.
Hastalrımıza tanı koyduktan sonra uterus sarkmasının yaygın ve iyi bilinen bir durum olduğu konusunda bilgi verip tedavi seçeneklerini tartışmaktayız. Hastaların ileri dönem sorunlar hakkında bilgilendirilmesi ve mevcut tedavileri konusunda eğitilip kendi bakımlarının aktif katılımcılarını olmalarını sağlamak esas hedefimizdir.
Hastalar durumlarını yaşlılığın doğal bir sonucu olarak görmemeli ve tedavi edilebilirliği konusunda bilgi sahibi olmalıdır. Rahim sarkma ameliyatı yapan doktorlar kadın doğumun pelvik taban cerrahisi konusunda deneyimli olmalı, ileri düzey laparoskopik cerrahi uygulamalar ile rahmin askı ameliyatlarını gerçekleştirebilmelidir.
Rahim sarkması ameliyatı yapıldığı tekniğe ve ameliyatı yapıldığı hastaneye göre farklılık gösterebilir. Laparoskopinin kullanıldığı ameliyatlar göreceli olarak pahalıdır.
Rahim sarkması şiddetli kasık ağrısı yapabilir. Mesane de idrar boşaltamamaya bağlı kasık ağrısı olabilir. Bazı hastalar hiç ağrı tariflemez, yakınmada esas olan vajenden dışarı doğan rahim görüntüsüdür.
Rahim sarkması en rahat jinekolojik masada muayenede ıkınma sonrası vajenden dışarı çıkan kitle olarak görülür.
Vajen sarkması ultrasonda görülmez. Esas olarak tanı hikaye ve jinekolojik muayene de konur. Görüntüleme aracı olarak bilgisayarlı tomografi ve MRI da görülebilir.
Rahim sarkmasının cinselliği olumsuz etkilediği yapılan çalışmalarda gösterilmiştir.
Rahim sarkması ile hamile kalınabilir. Fakat gebeliğin devam etmesi zordur. Erken dönemde düşükle sonuçlanabilir. Rahim askı ameliyatından 3 ay sonra ise sağlıklı gebelik yaşanabilir.
Hamilelikte rahim sarkması erken dönemde gebeliğin düşükle sonuçlanmasına sebep olabilir.
Ameliyat olamayacak ileri yaştaki hastalara evde vajinal pesser uygulamaları önerilmektedir. Pesser bakımı konusunda eiğtim ve hijyen önemlidir.
Rahim sarkması ameliyatı olan rahmin korunduğu laparoskopik askı yada vajinal askı ameliyatı geçirmiş olabilir, yada rahmi vajinal olarak alındıktan sonra askı ameliyatı eklenmiş olabilir. Sarkma cerrahilerinde sadece rahmin alınması yeterli cerrahi tedavi olmaz. Ameliyata mutlaka askı cerrahisi eklenmelidir Buda laparoskopik sakrokolpopeksi yada sakrospinöz fiksasyon dur.
Rahim sarkması mekanizması mekanik bir olaydır. Bu yüzden ilaçla yada bitkisel bir tedavisi yoktur. Tek tedavisi cerrahidir.
Rahim sarkması sıklıkla sistosel (mesane sarkması) yada rektosel (son barsak sarkması) ile karışabilir yada birlikte görülebilir.
Rahim sarkması belirtileri vajinal basınçla ilişkili olarak vajinal bölgede bir şişkinliğin görselleşmesi veya hissi , artan idrar aciliyeti veya sıklığı, tam olmayan mesane boşalması hissi ilişkide ağrı (disparoni) dir.
Rahim sarkması mekanik bir olay olduğu için erken evrelerde pelvik taban egzersizleri ile tedavi yapılabilirken, ileri evrelerde askı ameliyatları tek çaredir.
Rahmi tutan bağlar doğum ve gebelik nedeniyle zarar gördüğünde rahim aşağı düşebilir. Bu durumda rahim askı ameliyatı tek çözümdür.
Kaynaklar (Resources)
