Gebelikte beslenme danışmanlığı, hamilelik sırasında tüm kadınlar için doğum öncesi bakımın temel taşlarındandır. Bir kadının beslenme durumu yalnızca sağlığını değil, aynı zamanda hamilelik sonuçlarını, fetusun ve yenidoğanın sağlığını da etkiler.
Gebelikte beslenme ile ilgili olarak gebelikte beslenme nasıl olmalı? gebelikte beslenme önerileri, hamilelikte beslenme ihtiyacındaki değişiklikler ile ilgili sorularınızın cevaplarını bu yazımızda bulabilirsiniz.
Gebelik takibi yapan doktorlar hamile bayanların beslenme ihtiyaçlarının hamile olmayan kadınlara göre önemli ölçüde farklılık gösterdiğinin farkında olmalıdır.
Gebelikte beslenme önerileri hamileye yönelik bireyselleştirilmiş bir yaklaşım içermelidir. Hamileye yönelik beslenme önerileri hastanın temin edilebileceği yiyeceklere, gebenin sosyoekonomik düzeyine, etnik kökenine bağlı yeme alışkanlıklarına ve vücut kitle indeksine (BMI ) göre değişiklik göstermektedir.
Gebelikte beslenme önerileri komplikasyonsuz gebelikler için hazırlanmıştır, bu nedenle gebelikte şeker hastalığı (gestasyonel diabet) çoğul gebelikler, gebelikte obezite, bariatrik cerrahi sonrası gebelikler ile karşılaşıldığında duruma yönelik ayarlamalar yapılmalıdır. Bir beslenme uzmanı yada diyetisyenden diyete yönelik danışmanlık alınması önem taşır.
Hamilelikte kalori alımı yaklaşık 300 kcal / gün artırılmalıdır. Bu değer artan fetal ve plasental büyüme için gerekli ihtiyaçtır. Gebeliğin ilk 3 ayında (ilk trimester) enerji gereksinimleri hamile olmayan kadınlarla aynıdır. Gebeliğin İkinci 3 ayında (ikinci trimester) günlük olarak 350 kilo kalori ve üçüncü 3 ayında (üçüncü trimester) 450 kilo kalori enerji diyete eklenmelidir.
Enerji ihtiyacı bir kadının yaşına, vücut kitle indeksine (kilosuna) ve hareketlilik düzeyine bağlı olarak önemli ölçüde değişir. Kalori alımı bu nedenle bu faktörlere göre kişiselleştirilmelidir.
Hamilelik sırasında önerilen protein alımı günlük 60 gramdır. Hamile olmayan kadınlarda günlük 45 gramdır. Karbonhidratlar günlük kalorinin üçte ikisini oluşturmalıdır. Toplam yağ alımı ise alınacak kalorinin üçte birini oluşturur.
Hamilelikte vitamin kullanımı her gün düzenli miktarda gerçekleştirilmelidir. Gerekli vitamin ihtiyacı aşağıdaki yer almaktadır.
Vitamin A (μg/d)
Vitamin D (μg/d)
Vitamin E (mg/d)
Vitamin K (μg/d)
Folate (μg/d)
Niacin (mg/d)
Riboflavin (mg/d)
Thiamin (mg/d)
Vitamin B6 (mg/d)
Vitamin B12 (μg/d)
Vitamin C (mg/d)
Calcium (mg/d)
Iron (mg/d)
Phosphorus(mg/d)
Selenium (μg/d)
Zinc (mg/d)
Multivitamin kullanımı genellikle gebe kalmadan önce ve hamilelik sırasında önerilir.
Vitaminler arasında folik asitin fetüs üzerine etkilerini sıralayacak olursak;
Folik asit, doğal olarak oluşan B vitamini folatın sentetik şeklidir. Folik asit, çoğu vitamin takviyesinde ve gıda takviyesinde kullanılan formdur. Folat yiyecekler arasında en çok ekmek, tahıl gevreği ve makarna da yer alır. Folat açısından zengin diğer besin kaynakları turunçgiller, koyu yeşil yapraklı sebzeler, kabuklu yemişler ve karaciğerdir.
Fetal büyümeye bağlı hücrelerin hızla bölünmesi hamilelik sırasında folat gereksinimini artırır. En iyi folik asit markası diye bir şey yoktur. Gebe kalmadan önce alınan günlük 400-800μg folik asit takviyeleri fetüste nöral tüp kusurları riskini azaltmak için yeterlidir.
Çocuklarında nöral tüp defekti riski nedeniyle, kadınların folat içeren besin kaynakları açısından zengin bir diyet tüketmenin yanı sıra her gün takviye edilmiş gıdalardan veya vitamin takviyelerinden folik asit almalarını öneriyoruz. Önceki hamileliklerinde nöral tüp defekti öyküsü olan kadınlar sonraki hamileliklerinde günlük 4 mg lık daha yüksek dozda folik asit markaları almalıdır.
Folik asit eksiklikleri, gebelikte megaloblastik anemi ile ilişkilendirilmiştir, ancak erken doğum veya ölü doğum gibi diğer olumsuz gebelik sonuçlarıyla ilişkisi yoktur. Yani folik asit almadığı için bir gebede bebek kaybı yada düşük olmaz.
Hamilelikte demir ihtiyacı neredeyse iki katına çıktığı için gebelikte demir takviyesi rutin olarak önerilmektedir. Standart bir prenatal vitamin, 27 mg elemental demir içerir. C vitamini takviyeleri demir emilimine yardımcı olabilirken, süt ve çay demir takviyesini engelleyebilir.
Hamilelikte demir eksikliği tanısı alan kadınlar da Ferritin düzeyi 15 μg / L dan azdır. Hamilelikte demir takviyesi olarak günlük 60-120 mg elemental demir alarak hemoglobinlerini bir aylık süre içinde 2 g / dL artırabilirler.
Demir ilacının yan etkileri mide ağrısı, kabızlık, mide bulantısı ve kusmadır. Yani hamilelikte demir ilacı mide yanması yapabilir. Hamilelikte kan ilacı yan etkileri kadınların demir takviyesi ile uyum göstermemesinin nedenleridir. Demir açısından zengin yiyecekler:
Gebelikte demir desteği ne zaman başlamalı sorusuna verilmesi gereken cevap demir takviyesinin yan etkileri de gözönüne alındığında gerçek ihtiyacın başladığı zaman olmalıdır. Buda gebede aylık kontrollerde kan hemoglobin değerinin yada depo demirinin düşmeye başladığı zamandır. Yapılan çalışmalarda 16. Haftadan itibaren demir desteğine başlanması önerilir.
Gebelikte kan ilacı kullanmayanlar da gebeliğin ilerleyen zamanlarında toprak aşerme, gebelikte toprak yeme isteği, kansızlık bulguları olan halsizlik ve çarpıntı ortaya çıkabilir. Demir bebeğe giden oksijeni bağlayan elementtir. Hamilenin kansızlığı bebeğe giden oksijenin de azalması anlamına gelir.
Doğumda kaybedilen kan miktarları hesaplandığında, normal doğumda kan kaybı olarak 350 cc ve sezaryanda kan kaybı olarak 500 cc olarak öngörülmüştür. Bu olası kan kaybının doğumdan önce yerine konması önem taşır.
D Vitamini, esas olarak süt veya meyve suyunda bulunan, yağda çözünen bir vitamindir.
Doğal kaynaklar arasında yumurta ve somon balığı sayılabilir. Deri güneş ışığına maruz kaldığında D vitamini üretir. D vitamini ağızdan alımı yada cilt emilimi sonrası karaciğerde ve daha sonra böbrekte aktif formuna dönüşümü, bağırsaklardan kalsiyum emilimini teşvik ederek uygun kemik mineralizasyonuna izin veren 1,25-dihidroksivitamin D'yi oluşturur. Gebelikte D vitamini eksikliği, özellikle vejetaryenler de ve soğuk iklimlerde yaşayan kadınlarda yaygındır.
Gebelikte D vitamini eksikliği, doğuştan raşitizm ve kemik kırıklarına yol açar. Hamilelikte D vitamini seviyeleri, 25-hidroksi D vitamini serum seviyesi ile ölçülebilirken, hamilelik için ideal bir seviye belirlenmemiştir.
Gebelikte tüm hamile kadınların D vitamini eksikliği açısından taranmasını önermiyoruz. Gebelikte D vitamini eksikliği tespit edilirse takviyeler (günde 1000-2000 IU) verilebilir. Gebelikte D vitamini seviyesi normal sınırlarda ise D vitamini takviyesine gerek yoktur.
Gebelikte D vitamini ne zaman başlanmalıdır sorusunun cevabı hastanın ihtiyaç yada eksikliği tespit edildiğinde başlanması şeklindedir.
Gebelikte hangi D vitamini markasının kullanılacağı da hastanın ihtiyacına göre belirlenir.
A vitamini, hücre farklılaşması ve çoğalmasının yanı sıra omurga, kalp, gözler ve kulakların gelişimi için gereklidir. A vitamini eksikliği olan annelerin bebekleri, bağışıklık fonksiyonunun azalması nedeniyle daha yüksek bir ölüm oranına sahiptir. Diğer vitaminlerden farklı olarak aşırı dozda A Vitamini (> 10.000 IU / gün) kafa-yüz (yüz, damak, kulaklar) ve kalpte doğum kusurlarına yol açabilir.
Gebelikte maksimum takviye günde 8000 IU dir. Teratojenik etkilerle ilişkili olan yani sakatlık yaratma riski olan A Vitamininin retinol formudur. Havuç gibi gıda kaynaklarında bulunan karotenoid versiyonu ise teratojen değildir.
Hamilelik sırasında balık tüketimi konusunda dikkatli olunmalıdır. Bunun nedeni, çoğu balığın omega-3 yağ asitleri içerirken aynı zamanda cıva bulundurma riskidir. Balık yağındaki yağ asitleri fetal beyin gelişimi için kritik öneme sahiptir ve bebeklerde görüş yeteneği ve kalp sağlığı için önem taşır.
Çocuklarda yüksek cıva seviyeleri ise hafıza, öğrenme ve davranış bozukluklarına yol açar. Hamile kadınlar civa düzeyi daha düşük, omega-3 yağ asitleri bakımından ise zengin balıklar olan somon, sardalya ve hamsi tüketmelidir. Kılıç balığı, kefal balığı ve uskumru gibi yüksek civa içeren derin su balıklarını tüketmekten kaçınmalıdır. Balıktaki yağın omega 3 içeren takviye vitaminlerden daha yararlı olduğunu biliyoruz.
Omega-3 yağ asitleri, yaşam boyunca sağlıklı yaşlanmaya ilişkilidir. Son zamanlarda, balıktan türetilen omega-3 yağ asitleri EPA ve DHA, fetal gelişim, kardiyovasküler fonksiyon ve Alzheimer hastalığı önlenmesi konusunda olumlu etkileri gösterilmiştir.
Vücudumuz omega-3 yağ asitlerini verimli bir şekilde üretemediğinden, balık ve balık yağı ürünlerinden yeterli miktarların alınması gerekmektedir. Çalışmalar, EPA ve DHA'nın nöronal, retina ve bağışıklık fonksiyonu dahil olmak üzere uygun fetal gelişim için önemli olduğunu göstermiştir.
EPA ve DHA, iltihap, periferik arter hastalığı, koroner arter hastalığı ve antikoagülasyon dahil olmak üzere kardiyovasküler fonksiyonun birçok yönünü etkileyebilir. EPA ve DHA, Alzheimer hastalığını önlemede, hamilelikte kilo yönetimi ve bilişsel işlev korunması alanında yarar sağlamıştır.
Gebelik beslenme kılavuzları her zaman yeterli kalori ve protein gereksinimlerini içeren bir diyette son zamanlarda yağ asitleri de önemli yer vermektedir. Hamilelik sırasında EPA ve DHA takviyesinin bebek için çok sayıda faydası gösterilmiştir.
Hamilelik sırasında plasenta anneden fetüse DHA dahil besinleri aktarır. Fetüsteki omega-3 yağ asidi miktarı, annenin aldığı miktar ile ilişkilidir, bu nedenle annenin yeterli beslenmeye sahip olması büyük önem taşır. Hamilelerin haftada 225 ile 340 gram arası deniz ürünü tüketmeleri önerilmektedir . Balık türüne bağlı olarak haftada 225-340 gram deniz mahsulü yemek, günde day 300–900 mg EPA + DHA'ya eşdeğerdir.
Hamilelik sırasında balık yağı ve omega-3 desteğinin beyin ve retinanın düzgün gelişimi açısından faydasını doğrulanmıştır. En önemli iki uzun zincirli omega-3 yağ asidi olan EPA ve DHA'dan DHA, düzgün hücre zarı işlevi için daha önemlidir ve fetal beyin ve retinanın gelişimi için hayati öneme sahiptir.
Üçüncü trimesterde, fetal dokuda büyük miktarda DHA birikir. En çok etkilenen iki fetal bölge, normal görme ve beyin fonksiyonu ile ilişkili olabilecek retina ve beyindir. Hamilelik sırasında annesi DHA takviyesi almış annelerin çocukları, anneleri hamilelik sırasında DHA takviyesi almayan çocuklara göre anlamlı derecede daha iyi problem çözme becerilerine sahiptir.
Gebeliğin 20. haftasından doğuma kadar gebelik sırasında hamilenin EPA + DHA takviyesinden 2.5 yıl sonra çocukların bilişsel değerlendirmesindeki artış gösterilmiştir. EPA + DHA destekli gruptaki çocuklar göz ve el koordinasyonunda önemli ölçüde arttığı görülmüştür.
Gebelik sırasında EPA ve DHA takviyesi, daha uzun gebelik süresi ve fetal dokularda artan EPA ve DHA konsantrasyonları ile ilişkilendirilmiştir.
Bir bebeği doğuma kadar sağlıklataşımak çok önemlidir, çünkü prematürelik çeşitli bebek hastalıklarının sebebidir ve ölüme yol açabilir. Erken doğum normal bebek ölümlerinin% 85'inin altında yatan bir faktördür.
Kronik enfeksiyonun, kardiyovasküler hastalık dahil birçok kronik hastalığın nedeni olduğu düşünülmektedir. EPA ve DHA'nın antiinflamatuar etkileri olduğu ve oksidatif streste rol oynadığı ve gen ekspresyonundaki değişiklikler yoluyla hücresel işlevi iyileştirdiği düşünülmektedir.
EPA + DHA, akut miyokard enfarktüsünden sonra tekrarlayan koroner arter olayları ve ani kardiyak ölüm riskinde azalma ile ilişkilendirilmiştir.
B12 Vitamini (B12) folat ve homosistein ile yakından ilişkili metabolik rollere sahip bir vitamindir ve yalnızca hayvansal kaynaklı yiyeceklerde bulunur. DNA'nın sentezi ve metilasyonu için önemlidir ve hücrenin enerji üretiminde rol oynar.
B12'nin plasentasyonu ve fetal büyümeyi etkileyebileceği düşünüşür. B12 eksikliği, bazı hamile popülasyonların dörtte üçünden fazlasını etkileyebilir.
Hamilelikte B12'nin doğum ağırlığı ve gebelik süresi üzerindeki olası etkilerini net değildir. Bununla birlikte bir çok besin takviyesinin düşük doğum ağırlığı riskini ve ölü doğum sayısını azaltabileceği, ancak erken doğum veya neonatal ölüm oranını azaltmayabileceği düşünülmektedir.
Referanslar
