Bartholin kisti ve bartolin bezi üreme çağındaki kadınların sık yaşadığı bir sağlık sorunudur. Bu yazımızda Bartolin kisti nedir, neden olur, belirtileri nelerdir ve tedavisi nasıl yapılır gibi sorularınızın cevaplarını bulabilirsiniz.
Bartholin kanal kistleri ve bez apseleri sıklıkla bartholin bezinin yerleştiği vajen çıkışında saat 4 ve 8 pozisyonlarında gözlenir. Bartholin bezi ilişki sırasında kayganlaştırıcı sıvıyı salgılar. Normal şekillerinde muayenede tesbit edilemeyen bezler kist yada abse varlığında görünür hale gelir. Bu kistler vulvanın diğer kistik lezyonları olan epidermal inklüzyon kistleri, skene kanal kistleri ve lipomlar ile karışabilir.
Bartholin bezi yada diğer adıyla Büyük Vestibular Bezler erkekteki Cowper bezlerinin eşdeğeridir. Kadınlarda ergenlikle birlikte taşıdıkları salgılama fonksiyonu ile ilişki sırasında genital bölgedeki ıslaklıktan sorumludur.
Bezler büyüklük olarak 1 cm i geçmez ve genital bölgede vajenin çıkışında saat 4 ile 8 hizasında yer alır. Yaklaşık 2-2.5 cm lik kanallar ile salgısını boşaltır. Enfeksiyon yada apse olmadığı durumlarda bu bezlerin konumunu saptamak mümkün değildir.
Bartholin kisti belirtileri bartolin bezi enfeksiyondan etkilenirse gözlenir. Bartolin bezi konumunda vajen dış dudakları bölgesinde;
sık görülen belirtilerdendir.
Bartholin kisti kanalının tıkanması ve salgının dışarı atılamaması kanalın genişlemesine ve kistleşmesine sebep olur. Kist enfeksiyon kaparsa abse oluşumu meydana gelir. Her zaman abseden önce kist oluşması da gerekmez. Bazen direkt olarak apse ile karşılaşılabilir.
Bartholin apsesini yaratan enfeksiyon ajanları arasında en sık olarak Neisseria Gonore bakterisi ile karşılaşmaktayız. Bu bakteri enfeksiyonu halk arasında bel soğukluğu olarak bilinir. İkinci sıklıkta klamidya trachomatis hastalığın etken ajanı olarak sayılabilir.
Staphylococcus aureus ve fekalis, E. Koli, P.aeruginosa, B.fragilis, C. Perfringens Bartolin apsesi yaratan etken ajanlar arasında sayılabilir. Bartolin bezi kist ve abseleri cinsel geçişli hastalık kategorisine girmez.
Bartholin kanal kisti vajen çıkışındaki labia majör adı verilen büyük dudakların en sık görülen kistik büyümesidir. Bir kadının hayatı boyunca bartholin kanal kisti yada absesi ile karşılaşma oranı %2 dir. Bartholin Abse sıklığı bartholin kistine göre 3 kat daha sık görülür.
Bartholin kanal kisti ve apsesisinin en sık görüldüğü yaşlar 20 ile 29 yaş arasıdır. Üreme çağındaki hastalıktaki sıklık 30 yaşından sonra bartolin bezinin küçülmesi ile azalır.
Bartholin bezi kisti ve apselerinde bezin tamamen çıkarılması kesin tedavi sağlar. Bununla birlikte bez tamamen çıkarılmadan poliklinik şartlarında uygulanabilecek daha basit tedavi yöntemleri de vardır. Menapoz sonrası kadınlarda ise artan kanser riski nedeniyle bezin tamamen çıkarılarak patolojiye gönderilmesi önerilir.
Bartholin bezi kisti ve apsesi oturma ve yürüme sırasında vajen dış dudaklarında ağrı yaptığı gibi cinsel ilişki sırasında da yoğun ağrı yaratır. Bu nedenle bartholin kisti varken ilişkiye girilmemelidir.
Bartholin bezi kisti tedavisi hastanın şikayetlerine göre değişkenlik gösterir. Şikayet yaratmıyorsa tedavi gerekmeyebilir. Eğer şikayet yaratıyorsa absenin boşaltılması gerekir. Bartolin kisti tedavi edilmezse patlayabilir. Bu durumda müdahale edilemez ve kist tekrarlar.
Bartholin kisti yada absesi özellikle menapoz sonrası bartolin bezinin kanseri ile karşımıza çıkabilir. Üreme çağında kanser görülme riski çok düşüktür. Bu nedenle genç hastada bezin korunmasına yönelik yaklaşımlar önerilirken, menapoz sonrası kadınlarda bezin çıkarılıp patolojiye gönderilmesi gerekir.
Bartholin kisti tedavisi poliklinik şartlarında gerçekleşebileceği gibi ameliyathane şartlarında da mümkündür. Bartholin kisti tedavi uygulamalarında kullanılan başlıca yöntemleri sıralayacak olursak;
Bartholin kisti yada apsesi boşaltılması, hastada kısa süreliğine bir rahatlama sağlamakla birlikte marsupializasyon yada Word kateteri uygulamasını zorlaştırır. Hastalık kısa süre sonra tekrar edebilir.
Gümüş nitrat uygulaması, kist kapsülü yada abse boşluğunun açılıp gümüş nitrat çubukları uygulanmasıdır. Kist kapsülüne geçirilen dikişler 2-3 gün sonra kist kapsülünün çıkarılmasını sağlar.
Marsupializasyon, bartholin kistinde kistin kesilip içerisi serum fizyolojik ile yıkandıktan sonra açılan iç duvarının dışarı doğru döndürülüp dikilmesi işlemidir. Bartholin bezi apsesi varsa işlem yapılmaz. Bu işlem sonrası Bartholin bezi kistinin %15 tekrarlama riski vardır. İşlemin komplikasyonları ilişkide ağrı, kanama ve enfeksiyondur.
Word kateteri uygulaması, ucunda 3 mililitrelik şişen bir balon olan kateter borunun kist boşluğuna yerleştirilip serum fizyolojik ile dolduurlması işlemidir. Kateter 4 ile 6 hafta kist boşluğunda bırakılıp, günde 2 yada 3 kez oturma banyoları ile iyileşme hızlanır. Selülit yani enfeksiyon şüphesi yoksa antibiotik verilmez. Eğer bartholin absesi çok derin ise Word kateteri yerleştirmek pratikte uygulanabilir değildir. Bunun yerine diğer yöntemler önerilebilir.
Bartholin bezinin ameliyatla alınması, sıklıkla tekrarlayan bartolin abselerinde ve menapoz sonrası kadınlarda tercih edilir. Ameliyathane şartlarında gerçekleştirilir. Abseden alınan kültürde sıklıkla neisseria gonore veya klamidya trachomatis ile karşılaşılaşılabilir. Geniş spektrumlu antibiotikler ile tedavi verilebilir.
Bartolin kistinin evde tedavisinde sık önerilen yaklaşım ılık su ile oturma banyoları uygulanmasıdır. Günde birkaç kez 3-4 gün süreyle uygulanabilir. Kistin apseye dönüşmemesi için evde antibiotik kullanımı da önerilebilir.
Bartholin kisti evde tedavi için verilen önerilere rağmen kesin tedavi kistin cerrahi olarak boşaltılmasıdır.
Bartolin kistinin kendiliğinden geçmesi için olgunlaşıp patlaması ve kist içeriğinin dışarı boşalması lazımdır. Bu aşamadan sonra kist bir miktar geriler. Bu gerileme tam bir iyileşme değildir. Kısa süre sonra kist tekrarlayabilir. Antibiotik ve ağrı kesiciler ile bir miktar rahatlama sağlanabilir.
Bartolin kistinin olgunlaşıp patlaması 2-4 gün sürebilir. Bartolin Kist 8-9 cm ye kadar büyüyebilir.
Bartolin kisti medikal tedavisinde geniş spektrumlu antibiotiklerin kullanımı tercih edilir.
Bartolin bezi kadınlarda görülme sıklığı %2 dir.
Bartholin bezi ameliyatı Ankara Çankaya daki kliniğimizde Prof. Dr. Önder Koç tarafından gerçekleştirilmektedir. Bezin tam olarak çıkarılması işlemi anlaşmalı hastanelerde ameliyathane şartları gerektirirken, diğer işlemler poliklinik şartlarında gerçekleştirilebilir.
İşlemden hemen sonra taburculuk mümkündür.
İşlemden hemen sonra duş şeklinde banyo yapılabilir
Ameliyatın ertesi günün ağrı kesicilerle işe dönülebilir.
Ameliyat sonrası 2 hafta havuza yada denize girilmesi enfeksiyon riskini artırabileceği için önerilmez.
Ameliyat sonrası en az 2 hafta cinsel ilişki önerilmez.
Ameliyat sonrası ameliyat yerinde bir miktar lekelenme olabilir.yoğun kanamada doktora başvuru gerekir.
Poliklinikte en sık gümüş nitrat uygulaması yapılmaktadır.
Tekrarlayan bartholin bezi abselerinde ilk tercih bezin ameliyatla çıkarılmasıdır.
İşlem sonrası 1 hafta antibiotik kullanımı önerilir.
Bartholin bezi cinsel ilişkide kayganlık sağlayan sıvıyı salgılar. Bununla birlikte bu foksiyonu sağlayan ek bezlerin varlığı cinsel ilişkide sıkıntı yaşanmasını önler.
Bartholin bezi kisti tedavisi için herhangi bir krem bulunmamaktadır. Bartholin kisti fucidin krem, tedavide kullanılsa bile çoğu zaman fayda göstermemektedir.
Referanslar
